1- Bóng chiều hiu hắt !
Trời sài gòn trở lạnh , sau giáng sinh mà lạnh và có cả mưa bay , với người đủ mặc dư ăn thì điều đó là lãng mạn , nhưng với người mẹ già thấp thểnh đi tìm con thì đó là nỗi nhọc nhằn , vất vả
Bà vừa đi vừa dòm lom , bước thấp bước cao , gặp ai cũng hỏi : Có thấy BA CÂm đâu không mấy chú ?
Anh Tám Duẩn đang ngồi ở quán nước ven đường thấy vậy , mời bà cụ vô , rót cho bà ly trà nóng và bảo : Xóm trên có đám giỗ , chắc Ba Câm tới đó chứ gì , bà đừng lo quá ba Mười à, ổng có chân đi ổng khắc có chân về , bà đi tới đi lui , bệnh nữa đó .
Phải nghe anh Duẩn và mấy người hứa , xíu ghé đám tiệc , sẽ mang Ba Câm về , bà Mười Nữ mới tạm an lòng lui về , nhóm cây nến vào căn bếp nhỏ lui cui làm bữa tối .
 2- Mảnh đời buồn của mẹ
Chúng tôi tìm tới nhà anh Triệu tổ trưởng dân phố , trình bày về mục đích của cuộc viếng thăm , anh Triệu và mấy bà con xóm liền cùng nhau ngồi lại kể cho chúng tôi nghe về cuộc đời bà cụ :
Bà là Nguyễn Thị Nữ , bà con quen gọi là bà Mười , sanh tám người con có gái có trai , chết một đứa , và câm khùng một đứa .
Sáu người con đều nghèo , tứ tán mỗi đứa mỗi nơi , cái cảnh nông thôn của một thời sau chiến tranh đói nghèo , khiến chả ai có học . Cụ ông mất từ hồi trẻ sau một cơn cảm hàn bạo bệnh , bà Mười ở vậy nuôi con , chúng tự lớn tự khôn , đứa lấy vợ ,đứa theo chồng , cũng chỉ là đời loanh quanh làm thuê làm mướn .
Có một đứa nuôi hoài mà không lớn , đã không lớn lại cũng chẳng khôn , đã khùng mát là lại còn câm , đứa con ấy bà cứ âu yếm gọi hoài là Ba Câm , Ba Câm giờ cũng đã gần ... 50 tuổi .
Nuôi Câm lúc bé đã nhọc nhằn , lúc lớn mới là càng khổ thêm , vì càng lớn thì Câm càng ... dở chứng !
Câm đi suốt , có hôm đi bặt tăm hơi , sợ lạc con , bà cụ lần tìm cùng khắp .Tìm thấy đã cực , đưa về cực hơn , thí Câm ăn , thí Câm tắm giặt.
Mà không đi , ở nhà thì ba Câm làm khổ xóm , anh ta cứ nói ...ầm ỹ theo cách của mình : ú ớ hét lên , người nghe không hiểu là anh ta kéo tay kéo chân , ngồi xuống đất vẽ lung tung , ngôn ngữ của Câm xóm thôn chịu , may ra có bà Mười còn thông ngôn được vài chi tiết ! Dù câm dù điếc , thì Ba  Câm cũng là một đàn ông , cũng có những sự khát thèm của con người , lắm khi dở hơi , Câm xồ ra đường , vỗ mông đàn bà con gái , người lạ thì chạy hoán mạng , người gần thì tức đứng lại mắng te te , những dù lạ dù quen gì nếu bà Mười ở nhà , thì bà đều thân chinh ra xin lỗi người ta, Anh Triệu cười xòa : Không thương bà cụ , thì có mà nhiều phen Ba Câm ăn đòn bầm con mắt !
Hỏi anh Triệu : Vậy bà cụ sống bằng gì ? Anh cho hay : thì mấy người con ở gần thi thoảng chạy qua , thảng hoặc dúi cho năm ba chục , bà cụ bòn góp , nuôi mình và nuôi con .Mấy năm trước còn khỏe , bà cụ còn chạy chợ sớm hôm , song giờ tuổi ngót 80 , sau mấy trận suy tim nhập viện , thì thôi đành loay hoay vậy .Cũng phải đủ 80 tuổi mới được vào diện trợ cấp người già , chứ hiện tại thì chưa được .
- Nói cho hay , bà con người xóm chợ cũng tốt , người phụ nữ ngồi ở quán nước cho biết thêm , Ba Câm lò dò ra chợ buổi chiều hôm , bà con người ta cũng hay cho chút đồ ăn , Câm thì Câm , khùng thì khùng nhưng mà cũng có hiếu ra phết !
Câu chuyện bỗng rôm rả khi bà con kể mới gần đây , nhập nhoạng tối , người ta thấy Câm chạy ra đường hoa chân múa tay, hét rầm rầm và đấm ngực bộp bộp đầy đau khổ , hàng xóm đổ ra , câm chỉ vô nhà , bật đèn lên thấy bà cụ té sõng soài , xóm giềng tri hô , gọi tìm một người con bà cụ cách đó một thôi đường , và đưa bà cụ đi cấp cứu .
Bà cụ vừa xin viện về đấy , lo ba Câm không có ai trông , lại đi lên đám giỗ rồi , thể nào lại chả uống vài ly rượu . Ổng uống rượu , lại khổ bà cụ thôi , nóng bứt dứt , là ổng la hét ...
3- Lòng mẹ bao la như biển thái bình
Tôi tìm đến ngôi nhà nhỏ , má Mười đang loay hoay nấu cơm chiều , ngó vô thấy má nấu cá lòng tong với mấy cọng thèo lèo , má bảo : ăn thế nó mát , Câm nó hạ hỏa , bớt hét bớt la , xin ông trời cho nó ở yên , tư tết đến nơi , đừng có phá làng phá xóm !
Hỏi về ba Câm , má nghẹn ngào : Thương lắm con , gần năm mươi năm cứ là con nít thôi , có biết gì đâu , má nấu sẵn , chờ nó về ăn , đâu có để nó nấu bao giờ , nó đốt nhà cháy mình , cháy cả bà con thì đến khổ !
Năm mươi năm người mẹ ấy chưa từng bỏ một bữa ăn cho đứa con khờ , ngay cả khi phải nằm viện , bà vẫn nhờ xóm giềng lo cho câm miếng ăn , rồi về bà sẽ gởi lại .
Năm mươi năm bà mẹ ấy vẫn cứ mong con lớn lên , dù biết rằng nó vĩnh viễn câm và mỗi ngày mỗi khùng nặng , chưa một lần bà suy nghĩ tính toan , rằng gửi Câm vào trại cho nhẹ tấm thân , bà bảo , ở với bà nó hiền , nó trẻ con , thi thoảng có làm om tỏi tí thôi mà , chứ đi trại là nó điên luôn cháu ạ.
Tôi xem bệnh án bà cụ , chợt nặng lòng , bệnh suy tim , song bà không thể nằm viện lâu vì không thể bỏ con vất  vưởng .
Khi nghe nói có một người  linh mục nơi xa xôi muốn giúp bà cụ chút quà , bà cụ ngồi thẫn thờ , bà thút thít khóc` .Bà bảo :
- Nếu có số tiền người ấy giúp , bà sẽ chia làm hai , một phần đi mua cái toa thuốc bác sỹ cho , phải uống thuốc để sống với Ba Câm , còn một nữa thì sành mua cho nó bộ áo quần mà đón tết , Còn một chút , bà lật bật lôi ra một hộp sắt xỉn màu : Tôi sẽ cất đi , bòn góp để tuổi già hữu sự , không phải phiền con cái  . 
- Tôi mà chết trước , thì Ba Câm khổ lắm cô ơi ! Trong cái lạnh của buổi chiều cuối năm , má mười đứng liêu xiêu ngó  đợi con , và ánh mắt buồn vời vợi .
Từ xa , có tiếng la ú ớ , ba Câm được một người xóm đưa về , anh ta hoa tay chỉ chỏ và cười : à anh ta có ý khoe khoang : đòn bánh tét này , anh ta xin , mang về biếu mẹ .
Đỡ con vô nhà , má mười sụt xịt mắng  yêu :
- Mồ cha bây , lại uống rượu phải không , té vô sình rồi này , lạnh không , thôi để má thay cho bây cái áo .
Ngôi nhà tăm tối bỗng ấm lên , khi má lui cui thắm nến và bới đồng đồ lấy ra cái áo mặc cho đứa con khờ
Chúng tôi đứng lặng ,và chợt cay khóe mắt  !